شترمرغ - Struthio camelus

شترمرغ از پرندگان بی‌پرواز دستهٔ سینه‌پهنان (Ratites) راستهٔ شترمرغیان (Struthioniforme) است. این پرنده از خانواده شترمرغان (Struthionidae)، جنس شترمرغ (Struthio) و بومی آفریقا است.

شترمرغ گردن و پاهای درازی دارد و می‌تواند با سرعتی در حدود ۶۵ کیلومتر در ساعت بدود. شترمرغ بزرگ‌ترین پرنده موجود است . طول قد آن به ۲/۷ متر و وزن آن به ۱۴۰ کیلوگرم می‌رسد. تخم این پرنده تا ۲۰ سانتیمتر قد و وزن ۱/۵ کیلوگرم می‌رسد که ظرف حدود نیم ساعت پخته می‌شود. این پرنده خوراکش دانه‌ها و گیاهان و حشرات کوچک است. شترمرغ برای دفاع از خود در مقابل شکارچیان و حیوانات وحشی از پاهای پر قدرت خود بهره می‌گیرد و قادر است با لگد خود انسان و حتی شیر را از پا در آورد. جوجه این پرنده ظرف ۴۰ روز سر از تخم بیرون می‌آورد و ظرف سه تا چهار سال یک پرنده بالغ می‌شود. شترمرغ نر پرهای سیاهی دارد و انتهای پرها و بال‌های آ سفید است ولی پرهای شترمرغ ماده قهوه‌ای رنگ است . سر و گردن شترمرغ بدون پر و طاس است. این پرنده اغلب بصورت گروهی در بین گورخرها و یا حیوانات دیگرچون گاومیش به سر می‌برد.

تولید مثل

به هنگام جفت‌گیری غرشهای رسائی بر می‌آورد و در سایر موارد صدایش هیس‌هیس است.
شترمرغ در هر مرحله ۷ تا ۱۵ تخم می‌گذارد. پرندگانی نظیر ایمیو ، کسوری و ری‌ها با اندک اختلافی در رنگ و پرها و محل زندگی از تیره شترمرغ‌ها هستند.

اهمیت دامی

این دام به دلیل قدرت متابولیسمی بالا و تبدیل غذا به انرژی، رشد سریع، عمر مفید و طولانی و تولید مثل بالا از دیگر دام‌ها متمایز می‌باشد.

این دام به دلیل سازگاری با محیط زیست و آب و هوای متفاوت (از ۳۰ درجه سانتیگراد زیر صفر تا پنجاه بالای صفر) از نظر نگهداری، کم هزینه‌ترین جایگاه را به خود اختصاص داده‌است. با حصارکشی روی زمین‌های خاکی و ایجاد سایه‌بان، می‌توان از شترمرغ نگهداری کرد و حتی غذای این پرنده، یونجه، علف و گیاهان دانه‌دار می‌باشد.

این پرنده برخلاف سایر دام‌ها می‌تواند در دشت‌ها و فلات‌ها نیز زندگی کند و به دلیل داشتن سیستم گوارشی مناسب ، آن هم به گونه‌ای که غذا به مدت ۴۲ ساعت در معده این پرنده گردش می‌کند، تمام مواد مغذی در بدنش جذب می‌شود.

شترمرغ با رشد سریعی که دارد، پس از یک ماهگی، روزی یک سانتیمتر رشد کرده و در سن ده ماهگی قابل کشتار می‌باشد و این نشان دهنده رسیدن این پرنده به رشد اصلی است.

انواع

پنج زیرگونه از شترمرغ شناخته شده است:

* شترمرغ جنوبی یا شترمرغ سیاه (S. c. australis) در جنوب آفریقا که در سواحل جنوبی رودخانه‌های زامبزی و کونن زندگی می‌کند.
* شترمرغ شمال آفریقا یا شترمرغ گردن‌قرمز (S. c. camelus) پرتعدادترین نوع شترمرغ که زیستگاه از اتیوپی و سودان در شرق به سوی حاشیه صحرای بزرگ آفریقا تا سنگال و موریتانی در غرب ادامه می‌یابد. این زیرگونه در گذشته در نواحی شمالی‌تر مثل مصر و جنوب مراکش نیز می‌زیسته‌است و با ۲٫۷۴ متر قد و ۱۵۴ کیلو وزن بزرگ‌ترین زیرگونه شترمرغ است. سر آن سرخ‌رنگ، پووشش بدن نرها سیاه و سفید و ماده‌ها خاکستری است.
* شترمرغ ماسائی (S. c. massaicus) در شرق آفریقا. پرهای کوچکی به رنگ نارنجی روشن بر روی سر، گردن و ران‌هایشان دارند. فقط در جنوب کنیا، اتیوپی و بخش‌هایی از جنوب سومالی حضور دارند.
* شترمرغ عربی (S. c. syriacus) زیرگونه انقراض یافته‌ای که در گذشته در تعداد بسیار در شبه‌جزیره عربستان، سوریه و عراق زندگی می‌کرد و نسل آن در حدود سال ۱۹۶۶ به‌کلی نابود شد.
* شترمرغ سومالی (S. c. molybdophanes) در شمال شرقی کنیا، جنوب اتیوپی و سومالی. گردن و ران آن‌ها سربی‌رنگ است. برخلاف دیگر شترمرغ‌ها گله‌ای زندگی نمی‌کند بلکه بیشتر تنها یا جفتی دیده می‌شوند. در شمال شرق کنیا با شترمرغ ماسائی زیستگاه مشترکی دارند.

محصولات شترمرغ
دستهٔ شترمرغ در پرورشگاهی در منطقهٔ لواسان، تهران

* گوشت قرمز که کم چرب و کم کلسترول با طبیعتی گرم و دارای آهن است که گوشت این پرنده را از سایر گوشت‌های قرمز متمایز می‌سازد.
* پوست نرم، لطیف و با مقاومت بالا که با داشتن فولیکول‌های پر روی پوست، امتیاز دیگر این پرنده نسبت به سایر دام‌ها است. به طوری که پوست شترمرغ در بازارهای جهانی تا ۴۰۰ دلار قیمت دارد.
* پر این پرنده در دوران باستان نماد پادشاهان و سرداران بوده است.
* مغز این پرنده در درمان بیماری آلزایمر موثر است و از بافت زانوی شترمرغ جهت دستگاه‌های الکترونیکی، مخابراتی استفاده می‌شود. حتی می‌توان قرنیه چشم این پرنده را به قرنیه چشم انسان پیوند زد.

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد